«Cambiaba toda a miña carreira literaria, toda, sen dubidalo, por unha carreira discográfica»

Francisco Castro, no seu despacho da Editorial Galaxia. / Fotos: J.A.

O escritor Francisco Castro Veloso (Vigo, 1966) ten unha longa traxectoria como escritor e xornalista, ademais de impartir cursos e seminarios de escritura en diferentes localidades galegas. As súas obras acumulan numerosos premios e distincións, incluso a nivel internacional. Desde o 2016 é o director da Editorial Galaxia, un proxecto que ven desde setenta e un anos para atrás e no que lle precederon figuras da cultura galega tan relevantes como Francisco Fernández del Riego, Carlos Casares e Victor Freixanes.

Francisco Castro séntese feliz co seu traballo e co seu cargo na editorial porque di que non hai nada mellor que dicir Galaxia. Participa activamente nas redes de internet, incluso con páxina web propia, e a lista dos seus libros publicados é moi extensa. O día 15 de novembro de 2021 foi nomeado “Vigués Distinguido”, nomeamento do que se sente moi honrado e emocionado, e Vigoe.es tivo a oportunidade de falar con el sobre a distinción que lle concedeu a súa cidade natal, sobre os seus recordos, os seus pais, a súa vida como escritor, a súa paixón pola música, e sobre os seus compromisos e os seus proxectos de futuro.

-Como é un día calquera na vida de Francisco Castro, editor, escritor, articulista, comentarista de televisión, radio…?

-É intenso. Un día normal para min se dedica fundamentalmente á editorial, moitas veces tamén a tarde e no sería estraño que a noite. O posto de director xeral de Galaxia implica estar traballando trescentos sesenta e cinco días ao ano, vintecatro horas do día. É así, e aínda que eu intento estar aquí polas mañás, o certo que polas tardes e polas noites xorden cousas que tes que atender. E logo o que intento é buscarlle tempos para a literatura, sobre todo antes de que empece o día, e penso que si eu saco todo adiante é porque teño unha boa axenda. Aproveito moi ben o tempo. Nun aeroporto, entre avións, eu escribo. Mañá, pola tarde, mentres miña filla está en inglés, de oito a nove e media, eu vou estar traballando… Entón, é un día intenso, pero organizado.

-Cal é o recordo máis agradábel da súa infancia?

-Non podo escoller un. Pero o que polo menos hoxe me ven á cabeza é a frescura da auga do río Tea os domingos pola mañá, cando ía cos meus pais con sete, oito ou nove anos. Aos meus pais gustáballes moito ir alí. Entre os sete e os once anos, practicamente todos os domingos íamos a Mondariz Balneario. Alí, miña nai montaba as mesas, ensaladilla, bistés empanados, a tortilla… Eu recordo estar alí moi cedo pola mañá, a auga superfría, o sol reflectido na auga, e meterme alí. Eu aprendín a nadar alí, no río Tea.

-Cales eran as lecturas preferidas da súa infancia?

-As lecturas favoritas eran os tebeos. Eu podería poñerme aquí estupendo falando dos grandes clásicos, pero non, os tebeos, é dicir, “Mortadelo y Filemón”, “Zipe y Zape”… E logo había unha colección da que cheguei a ter cento e pico e, desas parvadas da adolescencia, logo os tirei, que se chamaba “Joyas Literarias Juveniles”, da Editorial Bruguera. E tireinos. Hai que ser imbécil. Tiña unha caixa e alí estaba todo Julio Verne, todo Dickens, todo Emilio Salgari, Daniel Defoe… Teño seis, que os teño coma se fosen xoias.

-Como foron os seus primeiros pasos no mundo das letras e no mundo da prensa?

-Eu empecei antes na prensa que nas letras. O meu contado é a historia dun repelente niño Vicente. É dicir, eu, con dezaoito anos, chego a Santiago a estudar Filosofía, vivía no Casco Vello, na Rúa Carretas, e moi pretiño de alí estaba a delegación do Ideal Gallego. Entrei sen coñecer a ninguén, preguntei polo delegado, e dixen que eu quería escribir alí. El me mirou. Eu era un rapaciño con melenas, sen barba, barbilouriño, con dezaoito anos recen cumpridos. Deume unha gravadora daquelas de casete, e mandoume entrevistar a Eduardo Alonso, director do CDG (Centro Dramático Galego), e o día seguinte, estaba a entrevista completa, ocupando unha páxina completa no xornal. E co tempo estaba aí facendo artigos de opinión. Por iso digo que era o repelente niño Vicente, porque con dezaoito anos estaba facendo artigos de opinión. Durante os cinco anos de carreira escribín no Ideal Gallego sisudos artigos sobre política e sobre o que me puxeran diante. Logo estiven moitos anos escribindo en Atlántico Diario, e na actualidade na Voz de Galicia. E logo, como escritor, eu tiven conciencia clara que quería ser escritor aos vinteún anos, en Santiago, tamén. Escribín un relato dunha sentada na Olivetti do meu pai, que se chama “Ars Amanda”, presenteino a un premio alí, en Santiago, e gañou o primeiro premio e dixen, mira, será que non se me da tan mal. E iso foi con vinteún anos.

A miña fonte de inspiración é a vida

-Co paso do tempo, que valoración fai da súa primeira novela?

-Ten moita importancia porque foi a primeira, “Amor de cinema” (Edicións do Cumio), pero non a escribiría hoxe nin a publicaría, seguro. Pero eu creo que aí non son orixinal. Eu creo que todos os que nos dedicamos a escribir pasamos polo mesmo. Era unha novela de principiante, necesaria para o aprendizaxe. Todos temos que publicar un primeiro libro que nos da forza para crernos que podemos escribir, pero que logo o ves desde o oficio e dis, caray.

-De todos os libros que ten publicados, se tivera que quedarse soamente con un, con cal se quedaría?

-Quedaríame con “Chamádeme Simbad”. É unha novela que nace do alzheimer da miña nai, e é unha novela que segue vendendo máis de catro mil exemplares todos os anos, que está nunha chea de linguas, e que me da unhas alegrías enormes. A través das redes sociais, de súpeto, unha nena, no Brasil, che envía un vídeo dicindo que o libro lle encantou, que o seu avó ten alzheimer, e que lle axuda moito o libro. Se tivese que quedar con un, desde logo me quedaría con ese.

-Cales son as súas fontes de inspiración?

-A vida. A vida. Continuamente, a vida. Antes estiven cunha persoa falando, que me contou unha historia incrible, e, jo, iso é unha novela, escríbea. Para min, camiñar pola praia, ir no Vitrasa… Eu sempre me sentín desde pequeno como que tiña unha antena parabólica xigantesca na cabeza, e aí vas captando as historias. A gran fonte é a vida.

-Cal é o seu método para escribir unha novela? Dun tirón ou pouco a pouco.

-Eu son moi verborreico. Escribo dun tirón. Outra xente escribe a novela na cabeza e logo case non corrixe. Eu con absolutamente verborreico, é dicir, eu teño claro, aproximadamente, o que teño que contar, teño unha certa intuición da trama, un pouco deseñados os personaxes, escribo sen preocuparme de redundancias, contradicións, problemas de racord… Eu teño que contar a historia. Eu empezo de verdade a escribir cando imprimo, collo o boli vermello, e nese momento empezo a facer todo ese exercicio de albanelería fina. Digamos que eu levanto a casa, ten gretas, unha parede me quedou amarela e outra verde, o parqué está levantado por moitas partes…, e agora vamos a facer ben a mansión. Iso para min é, tamén, o momento máis gozoso.

Eu cambiaba toda a miña carreira literaria, toda, sen dubidalo, por unha carreira discográfica

-Gústanlle os clásicos?

-Algúns si e outros non. Eu penso que non pasa nada por dicir que hai clásicos absolutamente insoportables, e hai outros que seguen sendo unha delicia. Os clásicos son clásicos porque son vellos. Eu creo moito no que dicía Italo Calvino, que un clásico é un texto que tiña unha mensaxe para a súa época e para as épocas futuras. Entón, a min hai textos clásicos que non me din nada e hai outro que me seguen falando hoxe. E iso é o que me interesa.

-Cales son os seus autores ou autoras preferidas?

-Uf. Depende dos días. Depende dos días. Eu adoro o Celso Emilio Ferreiro amoroso, máis que o político-social, que tamén lle dou un gran valor. Os poemas de “Moraima” parécenme insuperables. Todos os contos de Borges, non creo que haxa un só conto que non me agrade que non lera…, non sei, eu vou tirar polo baixo, eu creo que a obra de Borges, toda, debín de lela dez veces. Calquera libro de Borges é marabilloso. E Verne, con Verne pásame unha cousa curiosa, e que eu volvo a ler “La vuelta al mundo en 80 días”, e no momento en que Phileas Fogg é metido en prisión me agobio, aínda que sei que o vai conseguir. Iso é o que consigue un bo clásico. E logo, por citar un texto galego referencial, e que me parece que as súas dimensión están aínda por explotar, é toda a obra poética de Rosalía.

-Vostede é unha persoa comprometida no eido social e no político…

-Si.

-Ten medo a definirse politicamente?

-Non. Para nada. Nunha entrevista no ABC, di o xornalista: “Castro, sen cortarse, critica a ultradereita”. Eu creo que, precisamente, se as forzas políticas totalitarias terminan tendo tanta forza é polo medo. É dicir, hai que enfrontarse a eles. O fascismo só se pode frear poñéndose diante. Iso comporta moitísimos riscos. Eu son consciente de que podería vivir moito máis tranquilo non asumindo determinados compromisos, pero é que entón non podo verme no espello. Eu creo que os que somos pais non é decente non mollarse por darlles un mundo mellor. O tema da guerra civil sae nas miñas novelas, sae no “Cemiterio de barcos”, seguirá saíndo, como editor, na colección de “Memoria histórica”, e é comprensible que no trinta e seis e trinta e sete, e durante todo o franquismo, a xente estivera atenazada polo medo, seguro que eu tamén estaría atenazado polo medo, porque un camiñaba e vía mortos nas cunetas. Como un non se vai atenazar? A toro pasado todos somos toureiros, claro, pero estar no momento, eso, iso tiña que bloquear a calquera. Pero estamos nunha democracia, nunha democracia asentada, e hai cincuenta e pico deputados dun grupo que se considera herdeiro dun dos maiores criminais da historia. Fronte diso non podes calar. Se calas… A famosa equidistancia… Por exemplo, a prensa. Hai moita prensa que di: “nós temos que ser neutrias”. Non, non existe a prensa neutral. Un xornalista non é aquel que, se un dí que chove e outro dí que non chove, publica as dúas. Non. Un xornalista é o que abre a ventá e comprueba se chove. Porque un dos dous está mentindo. E eu voto en falla máis compromiso nos medios de comunicación. Creo que este é o momento no que os medios de comunicación están pecando de equidistancia. Hai que comprometerse. A historia é a historia, Franco é un dos maiores criminais da historia, é un feito innegable e iso hai que repetilo. Estou vendo un documental en Netflix, un documental alemán, e é incrible que teñan que vir os alemáns a facer un bo documental sobre Franco. É un documental en alemán, subtitulado, no que se explica ben o psicópata que era este individuo e como montou un rexime criminal. Iso había que botalo en TVE. Titúlase “Franco”, está en Netflix. Iso había que botalo en TVE ás nove ou dez da noite despois do telexornal; había que poñer iso, non MasterChef. Había que facer pedagoxía, explicarlle á cidadanía a súa historia.

Gústame definirme como home feminista e considero unha indecencia non ser feminista

-Que pensa Francisco Castro da evolución política de España desde a morte de Franco?

-Respostei antes. Involución política de España. O sea, Francisco Castro o que pensa é que estamos nun momento de involución. Unha das cousas que máis nos relaxaban como sociedade era saber que a ultradereita tiña unha certa pegada en Alemania, moita en Francia, algo en Itlaia, pero que en España estabamos liberados da ultradereita; estaba toda no PP e estaba liberada. Pero grazas a Gurtel e outros moitos escándalos, bumba, sae de aí toda esa ultradereita. Entón, eu creo que, se é para estar entre aspas, porque se podía ter feito mellor, orgullosos de como asentamos a democracia e as liberdades, creo que neste momento temos serios motivos para estar preocupados.

-Vostede pensa que España ten futuro cun goberno de esquerda?

-Estou convencido que España non ten futuro cun goberno de dereitas.

-E cun goberno todo de mulleres?

–Oxalá, oxalá. Eu creo que neste momento hai que definirse. A min gústame definirme como home feminista. Considero unha indecencia non ser feminista. Porque o feminismo é a ideoloxía que busca a igualdade entre homes e a mulleres. Non querer igualdade entre homes e mulleres é de xente indecente.

-Que opina vostede do feminismo?

-O feminismo é a gran ideoloxía que nos pode salvar neste século XXI. É a bandeira sobre a que temos que ir detrás, e, a moita distancia, os homes.

-Que opina da xuventude actual?

-Bueno, penso que como todas as demais xuventudes ten unha responsabilidade que é meternos caña aos adultos, intentar cambiar a realidade…, pero penso que o teñen máis complicado porque están máis á intemperie respecto á información. Quero dicir, eu, con dezoito anos, compraba El País e me iba á miña facultade co meu xornal, e era o meu xeito de informarme e sabía que o que dicía El País non tiña que ver co ABC. Neste momento, a rapazada entra nesa realidade polas redes sociais, e o que lles entra é un potaxe de “fake news”, medias verdades, verdades sesgadas, que o que fai é moi difícil que poidan comprender a realidade. Podes transformar a realidade se a entendes, e neste momento o ruído que hai impide coñecer ben a realidade.

O fascismo só se pode frear poñéndose diante e iso comporta moitísimos riscos

-Vostede iría de botellón?

-(Risas) Non. Seguro que non. Segurísimo que non. Salgo e me gusta divertirme, pero o de ir á praia cunhas bolsas do supermercado, seguro que non.

-Que é a música para Francisco Castro?

-Uf. A música e a arte máis importante para min. Eu son un músico extremadamente frustrado. Frustadérrimo, si se puidera dicir así. Toco, non todos os días, pero case. De cando en vez quedo con amigos do instituto, nos metemos nun estudo de grabación, tocamos moi forte, saímos cun pitido que nos dura varias horas, pero superfelices. Vamos, eu cambiaba toda a miña carreira literaria, toda, sen dubidalo, por unha carreira discográfica.

Francisco Castro, director de Galaxia, Vigués Distinguido

-Que tipo de música lle gusta?

-Toda. Absolutamente toda. Eu teño a sorte de ter unha cativa de trece anos que me ten moi ao día do que hoxe se escoita. No coche, que cando vou buscala ao instituto, ou a levo, etcétera, só escoitamos a música que ela pon.

-Como ve a evolución política de Galicia?

-Bueno, non hai moita evolución cando levamos toda a vida cun goberno do Partido Popular. Non? Hai unha pequena paréntese, que foi o bipartito, que estou seguro de que non se tería dado sen a catástrofe do Prestige, da que se cumpren agora vinte anos, o novembro que ven, agora dezanove anos, o novembro que ven, vinte anos. E a etapa de Laxe pois, bueno, foi tamén moi pequena. Entón, eu creo que Galicia está maltratada pola ley D’hondt, é dicir, en Galicia hai practicamente un empate técnico entre os votos do Partido Popular e os votos da esquerda, pero pesan demasiado as provincias de Ourense e Lugo que fan que, de súpeto, haxa moitos máis escanos do PP. Entón, eu penso que hai unha imaxe fora de Galicia que é un lugar conservador, pero non o é. É dicir, os últimos guerrilleiros antifranquistas foron os galegos. Os primeiros guerrilleiros antifranquistas foron os galegos. No ano setenta e dous, a única cidade de España en todo o franquismo que fai unha folga xeral e ten paralizado unha cidade enteira e a todos os “grises” de Valladolid aquí, é Vigo. É dicir, Galicia non é un lugar conservador, outra cousa é que a ley D’hondt faga que sempre gañen os populares.

E o meu galardón é o recoñecemento á xeración que veu a un Vigo moi distinto, moi gris, e conseguiron facer a cidade que temos agora

-Vostede é un defensor do galego, na escrita e na palabra. Como ve o futuro do galego e o do libro galego?

-Con moita preocupación. Os informes do Consello da Cultura Galega, do que tamén formo parte, e da Real Academia Galega, dan un dato indiscutible, e que ano tras ano perdemos falantes. Polo tanto, a única posible sensación que teño é a de preocupación. Pode haber cine galego, pode haber teatro galego, música galega e literatura galega se hai falantes de galego, se non os hai, cada vez seremos máis residuais.

-Sería partidario dun acercamento lingüístico do galego co portugués?

-Sería partidario sen cambiar a norma actual. Creo que cambiar a norma sería poñer aínda máis pedras no camiño, sería despistar a todo o mundo. Creo que temos que achegarnos a Portugal e, sobre todo, económicamente. É dicir, o famoso Eixo Atlántico, que está sen desenvolver, eu creo que para nós é moito máis interesante Porto-Lisboa que Madrid.

Francisco Castro: «Estamos sometidos a una amnesia desde hace 80 años»

-Como ve o seu futuro dentro da cultura galega?

-(Risas) Pois non teño nin idea. Eu confórmome con, mañá, seguir traballando na editorial, e pasado mañá, e escribindo libros e publicándoos. Sinceramente, e non é unha frase feita, preocúpame pouco o meu futuro dentro da cultura galega, eu, o que quero, é facer cousas.

-Cales son os seus proxectos de futuro?

-Pois o proxecto máis inmediato é publicar o ano que ven unha nova novela e conseguir rematar un libro sobre os Beatles que me encargou unha editorial de fora, que me fai moita ilusión e me provoca moito pracer.

-Que representa para vostede o galardón de Vigués Distinguido?

-Uf. Unha honra enorme. Cando o alcalde me chamou para dicirmo, o meu único pensamento era o meu pai, que xa morreu, coma miña nai. Miña nai viña de Ourense, coma tantas viguesas, pero meu pai era vigués, e eu son moi vigués militante. Entón, o meu primeiro pensamento foi para el, e no acto, no vídeo que se proxectou na miña intervención falo del, dela e del, pero sobre todo del. Teño recibido moitos premios, internacionais, incluso, moi ben dotados económicamente, e non hai ningún galardón que me fixese máis ilusión que este. Cando hai moitos anos a Antonio Banderas lle deron o Goya honorífico deu un discurso precioso falando de Hollywood, falando dos directores cos que traballara…, e so se emocionou nun momento e é cando o final dixo “quiero dejar claro que todas y cada una de las veces que me puse frente a la cámara, en Hollywood, delante de Spielberg, de Coppola…, yo sólo pensaba en qué pensarán mis amigos del barrio de Málaga”. Entón, é así, un neno de Teis, do barrio da Rola, en Teis, o fillo de Manolo, que empezou coa carretilla e dirixiu a empresa, e o fillo da Marisa que, cortando bistés se levaba os dedos, e puña unha venda porque non se podía pechar a carnicería, aínda que sangrara e pola tarde houbera que ír a urxencias, e seguía traballando. E o meu galardón é o recoñecemento a esa xeración, que viñeron aquí, a un Vigo moi distinto, moi gris, e conseguiron facer a cidade que temos agora. O premio é para eles.

Libros publicados de Francisco Castro