A cultura galega e viguesa vaise desperezando aos poucos, ao ritmo dubitativo da «nova normalidade». É un momento interesante para citarnos e entrevistar a unha das figuras das letras galegas máis puxantes da actualidade. Charlamos con Inma López Silva da súa última novela, pero tamén da situación do campo da cultura nestes tempos de incertezas.
-Gustaríame comezar esta charla falando do teu último traballo, «O libro da filla». Unha novela que se publicou moi pouco antes de que se decretara o estado de alarma en España. Con todo xa estamos na “nova normalidade”, como está a funcionar comercialmente o libro?
-Estou moi contenta da resposta de lectoras e lectores que, dalgún xeito, souberon “agardar” á reapertura das librarías, onde tamén está habendo moita xenerosidade a modo de recomendación do libro, algo do que estou inmensamente agradecida, e creo que se nota no feito de que O libro da filla leve semanas nos primeiros postos do top vendas. Pero o que máis me satisfai é o contacto coas persoas que len o libro a través das redes sociais ou mesmo na rúa, con comentarios, reflexión, preguntas… que demostran o mellor que pode acontecerlle a un libro: que estea vivo.
-É un relato duro no que se tratan temas nada sinxelos, pero que é necesario abordar.
-Coido que había unha conta pendente na nosa sociedade, e moi especialmente no feminismo, que era o asunto do abuso sexual no ámbito familiar, que ademais ten unha especial incidencia en culturas rurais coma a galega. Na miña opinión, a literatura ha ser comprometida en sentido gramsciano; somos responsábeis desde o momento en que temos ese enorme privilexio e responsabilidade de ter a capacidade de erguer a voz, e neste senso eu desexaba afondar na ética da verdade fronte á mentira (a partir, xustamente, do tema do abuso) desde varias premisas que considero compromisos esenciais: por unha banda, a aceptación de que sermos libres nos “condena” a vivir na incomodidade, pero esta incomodidade é un camino cara á satisfacción persoal ou mesmo a felicidade; por outra banda, consideraba que o exercicio da responsabilidade cidadá ten moito que ver coa non tolerancia dos intolerantes e co feito de que a non aceptación do abuso de poder e da violencia comeza nos espazos íntimos, non nos públicos, como adoita facérsenos crer. De todos eses factores xorde O libro da filla.
Na miña opinión, a literatura ha ser comprometida en sentido gramsciano; somos responsábeis desde o momento en que temos ese enorme privilexio e responsabilidade de ter a capacidade de erguer a voz
-Tanto antes da crise do COVID-19 como agora xa tiveches sesións de firmas e contacto cos lectores, que feedback déronche da lectura da novela?
-O libro da filla é unha novela que pretende situar a lectura na incomodidade e procurar lectoras e lectores activos, e por iso o feedback está a ser especialmente emocionante, pois a maior parte das persoas que se achegan a comentar a novela falan dunha conmoción, dunha reflexión moi interior que os obrigou a confrontarse coas súas propias contradicións. Xusto iso é o que procuraba (polémicas á marxe) e nese sentido estou contenta porque a miña pretensión era conducir esa reflexión a través da lectura desta novela.
-Doutra banda a túa presenza como “activo cultural” en Vigo sitúache como protagonista e á vez testemuña de excepción dun panorama non diremos afundido, pero si moi tocado pola crise. Como estás a ver a evolución nesta nova normalidade do sector cultural? De feito pregúntocho tanto a nivel local, da nosa cidade, como no contexto xeral do Estado (este francamente parece máis preocupado pola actividade do turismo tradicional que non por explorar as posibilidades do turismo cultural)
-A Feira do Libro foi un momento desconcertante e mesmo triste, o mesmo que acontece cos teatros a medias. Pero Samil, onde vou a diario, amosa un panorama desolador que, creo, pode servir como termómetro do que acontece no tan cacarexado turismo e que demostra que, se cadra, é o sector cultural, que tanto nos salvou durante o confinamento, o espazo onde pode estar a clave da recuperación desta estraña “nova normalidade”. Un país que se preocupa antes por recuperar as clases nas autoescolas ca nas universidades, ou que recupera os campamentos infantís pero non as aulas, demostra cales son as súas prioridades económicas e sociais. Ningunha crise da Historia se resolveu desde a vanaglorización da ignorancia, e temo que, teimando en sermos os primeiros niso, fracasaremos unha vez máis nesta oportunidade certeira de investir recursos en deixar que sexamos as persoas da cultura as que volvamos á cidadanía a alegría perdida e as que lles axudemos a superar os medos adquiridos a causa dun discurso (belicista) ao que interesou moito instalarnos no medo perpetuo.
Un país que se preocupa antes por recuperar as clases nas autoescolas ca nas universidades […] demostra cales son as súas prioridades económicas e sociais»
-Respecto a Vigo hai pouco A Deputación de Pontevedra inaugurou na súa sede de Vigo unha exposición sobre o 8M, na cal estás involucrada.
-Antón Sobral convidoume a participar nesa exposición que partía dunha idea fermosa: as mulleres como suxeito de poder desde a súa toma das rúas e a súa toma da palabra (esta última é a fórmula na que eu participo). Non puiden acudir á inauguración porque coincidía coa miña presenza nunha das Feiras do Libro.
-Consideras importantes este tipo de iniciativas e que os poderes públicos involúcrense na defensa de movementos como o feminismo? Que a loita feminista non sexa soamente o estandarte de asociacións e movementos, senón un asunto do “publíco”?
-Paréceme esencial. Non me gusta falar de “Feminismo” senón de “femininismos”, pois estamos falando dunha filosofía globalizante, dun movemento transversal que ten que impregnar todas as nosas actividades. A política, como representativa que é (ou debe ser) da sociedade, ten a obriga ética de recoller o facho feminista que os movementos civís foron quen de xeneralizar nos últimos tempos, pero tamén deberá asumir a revolucionaria forma de facer que propón o propio feminismo máis alá da estrita visibilización da “existencia” do movemento. A revolución feminista fala, en realidade, dunha nova forma de entender o poder, e iso é molesto para moitos partidos, sobre todo da dereita e da extrema dereita, que prefiren unha sorte de feminismo cosmético que, en realidade, non procura mudanzas estruturais profundas. Mais canto máis visibilicemos a preocupación colectiva por todo isto, máis na obriga se sentirán os partidos e outras organización civís, económicas e xurídicas de integrar o pensamento feminista e as súas formas de facer.
A revolución feminista fala, en realidade, dunha nova forma de entender o poder, e iso é molesto para moitos partidos»
-Gustaríame seguir falando agora de Vigo, cando pregunto sobre o papel da nosa cidade no ámbito cultural galego, desde todos os sectores culturais (editores, músicos…) hai unha resposta unívoca referida ao potencial, a unha tradición histórica, e case a unha obrigación moral de liderado cultural en Galicia. Pensas que a nosa cidade ten esa capacidade de ser faro cultural galego?
-Por suposto que si. Vigo é a capital editorial de Galicia e ese feito non debería estar desaproveitado xamais. Vigo é, ademais, o escenario imaxinario de auténticos best-sellers (penso, esencialmente, en Domingo Villar) pero tamén foi desde os oitenta un centro cultural esencial canto á música e ás artes escénicas que aínda segue vivo e que resulta moi estimulante para as persoas que vimos de fóra e nos sorprendemos coa vitalidade desta cidade que semella ter que pedir permiso aos “tradicionais” centros culturais galegos e galeguistas para reivindicarse como espazo cultural de seu. A ESAD de Galicia demostrou as posibilidades dinamizadoras que o teatro seguía tendo nesta cidade, e a actividade de persoas vencelladas á música e á literatura nos útimos tempos está desviando o centro cultural de Galicia cara a esta cidade privilexiada non só no paisaxístico e turístico, senón tamén no seu potencial socioeconómico, irrepetíbel noutros espazos de Galicia cuxas posibilidades de crecemento son moi relativas. A cultura e as artes son dinámicas por definición, así que precisan eses espazos de crecemento como quen precisa respirar. Quizais por iso adorei Vigo en canto me instalei aquí. (E tatuei as Cíes nun brazo!)
A cultura e as artes son dinámicas por definición, así que precisan espazos de crecemento como quen precisa respirar. Quizais por iso adorei Vigo en canto me instalei aquí»
-Ao mesmo tempo a protección da cultura é un deber das institucións públicas. Durante as etapas de desescalada o Concello de Vigo tivo reunións sectoriais cos axentes da cidade, advírtese na nosa alcaldía un espírito de colaboración?
-Sei desas reunións pola prensa e pola participación nas mesmas de persoas ás que trato e en cuxo bo facer confío moito. O problema da desescalada, coido, é a dificultade para a previsión, para unha planificación certeira que permita proxectar ideas e iniciativas que baten de fociños cun futuro incerto (rebrotes), coa falta de recursos (cales serán as prioridades da reconstrucción?) e coa dificultade real de supervivencia dunha porcentaxe altísima de empresas culturais que teñen francamente difícil recuperarse despois dun ERTE. Son escéptica a respecto de todo iso.
-Desde logo a cultura (cinema, literatura, teatros…) móvese afortunadamente non só grazas á axuda do sector público, senón e sobre todo pola paixón de quen quere consumila: lectores, espectadores… desde logo nos imos recomendar O libro da filla a todos os nosos lectores, pero imos xogar a que Inma López Silva ofrézanos outras tres recomendacións culturais! Non necesariamente libros (aínda que espero que algún caia!).
-Pois en honra a ti vou recomendar dúas novelas gráficas: O árabe do futuro e O que máis me gusta son os monstros. Polo meu vínculo co teatro, evidentemente, quero animar a todo o mundo a que acuda ás salas. Vin recentemente Liberto, dirixido por Tamara Canosa e pareceume unha peza magnífica. E non podo deixar de recomendar libros. Para quen guste da poesía, Feliz Idade, de Olga Novo, seguramente o mellor poemario dos últimos anos na literatura galega. Para quen queira unha novela entretida de transfondo político maravillosamente escrita, Tantos anos de silencio, de Francisco Castro. E para mitómanas cinematográficas, o que estou lendo agora: A propósito de nada, as memorias de Woody Allen. (E recomendei máis de tres libros! Pero xa sabes que son desmedida).
–Pois como isto terminamos, moitísimas grazas pola atención.
-Grazas a ti, amigo. Foi un pracer inmenso.
